

เครื่องแต่งกายไทย
“สมัยรัตนโกสินทร์ ร.1-8“
สมัยรัชกาลที่ 4 พ.ศ. 2394 – 2411
ในสมัยรัชกาลที่ 4 มีชาวต่างประเทศโดยเฉพาะชาวตะวันตกจากยุโรปเดินทางเข้ามาเพื่อติดต่อค้าขาย เข้ามาตั้งร้านประกอบอาชีพ และอาศัยอยู่ในประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ข้าราชการสวมเสื้อในการเข้าเฝ้า ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ข้าราชการ และประชาชนทุกระดับได้เปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมจากการไม่สวมเสื้อหรือสวมบางครั้ง มาเป็นสวมเสื้อในทุกโอกาส
การเปลี่ยนแปลงการแต่งกายในสมัยรัชกาลที่ 4 ยังเป็นคนกลุ่มเล็กๆ ซึ่งเป็นเจ้านาย ขุนนางและชนชั้นสูงเท่านั้น แต่เป็นรัชสมัยที่เป็นจุดเริ่มต้นของการนำเอาวัฒนธรรมการแต่งกายของชาติตะวันตกเข้ามาผสมผสานกับวัฒนธรรมการแต่งกายดั้งเดิมของไทย
ลักษณะชุด
การแต่งกายระหว่างชาวบ้าน และชาววังไม่มีอะไรแตกต่างกันมากนัก ต่างกันที่เนื้อผ้า ลวดลายความงดงาม และคุณภาพของผ้า
ผู้หญิง
- ชาวบ้าน สวมเสื้อกระบอกไว้ด้านใน แล้วห่มสไบเฉียงทับเสื้อไว้ นุ่งผ้าโจงกระเบน แต่หากทำงานคนรุ่นเก่าจะห่มตะเบ็งมานเหมือนเดิม
- ชาววัง ห่มสไบเฉียง นุ่งผ้าจีบหน้า
ผู้ชาย
- ชาวบ้าน สวมเสื้อกระบอก นุ่งผ้าโจงกระเบน อาจมีการผูกผ้าคาดเอวหรือไม่มีก็ได้
- ชาววัง ชนชั้นสูง ขุนนาง นุ่งผ้าม่วงแพรโจงกระเบน สวมเสื้อนอกเหมือนพวกบ้าบ๋า (ชายชาวจีนที่เกิดในมลายู) สวมเสื้อเปิดอกเปิดคอ หรือเป็นเสื้อกระบอกแขน ราชทูตจะแต่งตัวแบบฝรั่งเวลาไปต่างประเทศ คือ สวมกางเกง ใส่เสื้อนอกคอปิด สวมรองเท้าคัทชู และตัดผมทรงฝรั่ง แต่เมื่อกลับมาประเทศไทยจะกลับมาไว้ทรงมหาดไทยเช่นเดิม
- พระมหากษัตริย์ แต่งกายแบบยุโรปเช่น เสื้อแขนยาว กางเกงขายาว สวมหมวก สวมรองเท้า
ส่วนประกอบชุด
ผู้หญิง
- ชาวบ้าน เสื้อกระบอก สไบ โจงกระเบน
- ชาววัง สไบ ผ้านุ่ง
ผู้ชาย
เสื้อกระบอก โจงกระเบน ผ้าคาดเอว (มีหรือไม่มีก็ได้)
ผ้าที่ใช้
ในสมัยนี้ ผ้าทอโรงงานในยุโรปมีเข้ามาจำหน่ายในกรุงเทพฯมากขึ้น และแพร่ออกไปตามหัวเมืองในภาคกลางอย่างรวดเร็ว ประชาชนตามเมืองใหญ่ๆ ต่างหันมานิยมใช้ผ้าทอผ้าพิมพ์จากโรงงานในยุโรป เนื่องมาจากการปฏิวัติอุตสาหกรรมเกิดขึ้นแล้วในทวีปยุโรป ทำให้สามารถผลิตผ้าที่มีคุณภาพดีกว่าผ้าทอมือในประเทศ และส่งเข้ามาขายในราคาที่ถูก เป็นเหตุทำให้การทอผ้าในกรุงเทพฯ เริ่มหายไป
ผู้หญิง
- ชาวบ้าน นุ่งผ้าลาย
- ชาววัง ผ้ายก ผ้าตาด
ผู้ชาย
- ชาววัง ผ้ายก ผ้าตาด
ทรงผม
ผู้หญิง
ผมทรงปีก
ผู้ชาย
ผมทรงมหาดไทย

ภาพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ 4 ทรงฉลองพระองค์เสื้อนอกเปิดพระศอพระภูษาโจงกระเบนแบบไทย

ภาพสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินีทรงแต่งพระองค์แบบโบราณ ห่มพระภูษาตาด